General recommendations (Polski)
Ten dokument to zbiór popularnych artykułów i przydatnych informacji o dodawaniu funkcjonalności do zainstalowanego systemu Arch. Zakłada się, że czytelnicy przeczytali i wykonali instrukcje zawarte w Installation guide (Polski) i zainstalowali podstawowy system. Zaznajomienie się z informacjami zawartymi w #Administracja systemem i #Zarządzanie pakietami jest niezbędne do zrozumienia innych sekcji tej strony i pozostałych stron na Wiki.
Administracja systemem
Ta sekcja mówi o zadaniach administracyjnych i zarządzaniu systemem. Więcej informacji można znaleźć w Core utilities i Category:System administration.
Użytkownicy i grupy
Na nowej instalacji posiadasz tylko konto super-użytkownika, lepiej znanego jako "root". Logowanie się jako root przez dłuższy okres czasu, może nawet odsłanianie go przez SSH, jest niebezpieczne. Zamiast tego, powinieneś stworzyć i używać do większości zadań nieuprzywilejowanego konta użytkownika, a konta root tylko do administracji systemem. Zobacz Users and groups żeby uzyskać więcej informacji o tym, jak utworzyć i skonfigurować nowe konto użytkownika.
Grupy i użytkownicy są mechanizmem kontroli dostępu; administratorzy mogą dostosować członkostwo i właściwości grup żeby przyznać lub odmówić użytkownikom i usługom dostępu do zasobów systemu. Przeczytaj Users and groups żeby uzyskać dodatkowe informacje dotyczące potencjalnych zagrożeń dla bezpieczeństwa.
Bezpieczeństwo
Przeczytaj Security, aby zapoznać się z zaleceniami i najlepszymi praktykami dotyczącymi wzmacniania systemu.
Lista aplikacji umożliwiających uruchamianie poleceń lub uruchamianie interaktywnej powłoki jako inny użytkownik (np. root) znajduje się w List of applications/Security#Privilege elevation.
Zarządzanie usługami
Arch Linux używa systemd jako procesu uruchamiającego. Jest on menadżerem systemu i usług dla Linuxa. Jeśli chcesz utrzymać swój system w dobrej kondycji, zalecane jest, aby poznać jego podstawy.
Interakcje z systemd są wykonywane za pośrednictwem komendy systemctl. Więcej informacji można znaleźć w sekcji systemd#Basic systemctl usage.
Dostępny jest również system logów, dostępny za pomocą komendy journalctl. Więcej informacji można znaleźć w journal.
Bieżąca konserwacja systemu
Arch jest systemem o częstych aktualizacjach i zmianach w pakietach, więc użytkownicy muszą poświęcić trochę czasu na konserwację systemu, aby poprawić jego działanie i zwiększyć jego wydajność.
Zarządzanie pakietami
Ta sekcja zawiera pomocne informacje dotyczące zarządzania oprogramowaniem (pakietami). Odwiedź Frequently asked questions (Polski)#Zarządzanie pakietami i Category:Package management (Polski) aby dowiedzieć się więcej na ten temat.
pacman
pacman jest menedżerem pakietów w Arch Linux. Zachęcamy do zapoznania się z nim przed przeczytaniem innych artykułów.
Aby włączyć równoległe pobieranie pakietów, zobacz pacman#Enabling parallel downloads.
Aby uzyskać informacje na temat długoterminowej obsługi pakietów w pamięci podręcznej, zobacz pacman#Cleaning the package cache.
Przeczytaj pacman/Tips and tricks aby zapoznać się ze wskazówkami, jak usprawnić użytkowanie pacmana i zarządzanie pakietami w ogólności.
Repozytoria
Zapoznaj się z działem o oficjalnych repozytoriach aby poznać szczegóły dotyczącego każdego z zarządzanych przez społeczność Arch repozytoriami.
Jeśli zainstalowałeś Arch Linux, ale masz zamiar używać aplikacji 32-bitowych, powinieneś włączyć repozytoria multilib.
Nieoficjalne repozytoria użytkowników zawierają listę innych repozytoriów nieoficjalnych, zarządzanych przez użytkowników.
Serwery lustrzane
Odwiedź stronę Mirrors, aby w pełni wykorzystać potencjał serwerów lustrzanych i skonfigurować je w ten sposób, aby używać tych najszybszych i najświeższych. Jak wyjaśniono w artykule, zalecane jest aby śledzić stronę Mirror Status lub Mirror-Status aby pozyskać listę serwerów, które zostały ostatnio zsynchronizowane. Można to zautomatyzować za pomocą Reflectora.
Arch Build System
Ports to system początkowo używany przez dystrybucje BSD, składający się ze skryptów kompilacji, które znajdują się w systemie lokalnym. Mówiąc najprościej, każdy port zawiera skrypt w katalogu intuicyjnie nazwanym na podstawie instalowalnej aplikacji.
Arch build system oferuje tę samą funkcjonalność , udostępniając skrypty budowania o nazwie PKGBUILD, które są zawierają informacje dotyczące danego oprogramowania; skróty integralności, adres URL projektu, wersję, licencje i instrukcje budowania. PKGBUILD są następnie analizowane przez makepkg, program generujący pakiety, którymi można łatwo zarządzać za pomocą pacmana.
Każda paczka w repozytoriach wraz z tymi znajdującymi się w AUR podlega kompilacji za pomocą „makepkg”.
Arch User Repository
Podczas gdy drzewo ABS umożliwia tworzenie oprogramowania dostępnego w oficjalnych repozytoriach, Arch User Repository (AUR) jest odpowiednikiem pakietów udostępnianych przez użytkowników. Jest to nieoficjalne repozytorium skryptów kompilacji dostępnych przez interfejs sieciowy lub przez pomocnika AUR.
Uruchamianie
Ta sekcja zawiera informacje dotyczące procesu rozruchu. Przegląd procesu rozruchu Arch można znaleźć w Arch boot process. Aby uzyskać więcej informacji, zobacz Category: Boot process.
Automatyczne rozpoznawanie sprzętu
Sprzęt [domyślnie] powinien zostać automatyczne wykryty przez udev podczas procesu rozruchu. Poprawę czasu rozruchu można uzyskać wyłączając automatyczne ładowanie modułu i ręcznie określając wymagane moduły, jak opisano w Kernel module#Manual module handling. Ponadto Xorg powinien być w stanie automatycznie wykrywać wymagane sterowniki za pomocą udev, ale użytkownicy mogą również ręcznie skonfigurować serwer X.
Mikrokod
Procesory mogą zawierać wadliwy kod [1], który jądro może poprawić, aktualizując mikrokod (ang. microcode) przy uruchomieniu systemu. Procesory Intel wymagają osobnego pakietu do tego celu. Szczegółowe informacje można znaleźć w Microcode.
Ukrywanie komunikatów rozruchowych
Po zakończeniu rozruchu, komunikaty z rozruchu zostaną wyczyszczone i pojawi się monit z prośbą o zalogowanie, co uniemożliwi użytkownikom zbieranie informacji zwrotnych z procesu rozruchu. Zastosowanie wskazówek z artykułu Disable clearing of boot messages spowoduje pozostawienie informacji rozruchowych na ekranie.
Aktywacja Num Lock
Num Lock to klawisz przełączania występujący w większości klawiatur. Aby aktywować przypisanie klawiszy numerycznych podczas uruchamiania, zapoznaj się z Activating numlock on bootup.
Graficzny interfejs użytkownika
Ta sekcja zawiera wskazówki dla użytkowników, którzy chcą uruchamiać aplikacje graficzne w swoim systemie. Zobacz Category: X server, aby uzyskać dodatkowe informacje.
Serwer wyświetlania
Xorg to publiczna, otwarta implementacja X Window System (zwykle X11 lub X). Jest niezbędny do uruchamiania aplikacji z graficznym interfejsem użytkownika (GUI).
Wayland to nowszy, alternatywny protokół serwera wyświetlania z kilkoma kompozytorami do wyboru. Jego przewagą nad Xorgiem są ulepszone funkcje bezpieczeństwa, bardziej wydajna obsługa nowoczesnych zadań graficznych i aktywny rozwój przy jednoczesnym zachowaniu kompatybilności przez Xwayland.
Sterowniki graficzne
Domyślny sterownik ekranu modesetting będzie działał z większością kart graficznych, ale wydajność grafiki można znacznie poprawić i przede wszystkim wykorzystać wszystkie funkcje karty graficznej, instalując odpowiedni sterownik dla kart AMD, NVIDIA lub Intel.
Środowiska pulpitu
Chociaż serwer wyświetlania zapewnia podstawowe ramy dla tworzenia środowiska graficznego, dodatkowe komponenty mogą być uznane za niezbędne, aby użytkownik w poczuł się w pełni komfortowo ze swoim systemem. Środowiska pulpitu, takie jak KDE, GNOME, Xfce, Cinnamon i LXDE łączą w sobie szeroką gamę dobrze zintegrowanych aplikacji, takich jak menedżer okien lub kompozytor, panel/pasek zadań, menedżer plików, emulator terminala, edytor tekstu, ikony i inne narzędzia. Użytkownicy o mniejszym doświadczeniu mogą chcieć zainstalować środowisko pulpitu, aby uzyskać dostęp do popularnych narzędzi i ułatwić korzystanie z komputera. Zobacz Category:Desktop environments, aby uzyskać dodatkowe informacje.
Menedżery okien lub kompozytory
Rozwinięte środowisko pulpitu zapewnia pełny i spójny graficzny interfejs użytkownika, ale zwykle zużywa znaczną ilość zasobów systemowych. Użytkownicy, którzy chcą zmaksymalizować wydajność lub w inny sposób uprościć swój system, mogą zdecydować się na instalację menedżera okien lub kompozytora i dodatkowe narzędzia niezbędne do pracy z komputerem. Używając Xorg, większość środowisk pulpitu umożliwia także korzystanie z menedżera okien alternatywnego wobec tego domyślnie dostarczanego ze środowiskiem. Dynamiczne, nakładalne i kafelkowe menedżery okien różnią się w obsłudze rozmieszczenia okien.
Menedżer wyświetlania
Większość środowisk pulpitu zawiera menedżer wyświetlania do automatycznego uruchamiania środowiska graficznego i zarządzania logowaniami użytkowników. Użytkownicy nieposiadający środowiska graficznego mogą zainstalować je osobno. Możesz również bezpośrednio uruchomić serwer X co stanowi prostą alternatywę dla menedżera wyświetlania.
Zarządzanie energią
Ta sekcja może być przydatna dla właścicieli laptopów lub użytkowników szukających w inny sposób kontroli nad zarządzaniem energią. Aby uzyskać więcej informacji, zobacz Category:Power management.
Zobacz Power management, aby uzyskać więcej informacji.
Zdarzenia ACPI
Użytkownicy mogą skonfigurować sposób, w jaki system reaguje na zdarzenia ACPI, takie jak naciśnięcie przycisku zasilania lub zamknięcie pokrywy laptopa. Aby zapoznać się z zalecaną metodą zarządzania tymi zdarzeniami przy użyciu systemd, zobacz Power management#ACPI events. Aby zapoznać się ze starą metodą, zobacz acpid.
Skalowanie procesora
Nowoczesne procesory mogą zmniejszyć częstotliwość i napięcie w celu zmniejszenia zużycia ciepła i energii. Mniej ciepła prowadzi do cichszej pracy systemu i przedłuża żywotność sprzętu. Aby uzyskać szczegółowe informacje, zobacz stronę CPU frequency scaling.
Laptopy
Artykuły dotyczące komputerów przenośnych wraz z przewodnikami instalacji dla konkretnych modeli znajdują się w Category: Laptops. Aby uzyskać ogólny przegląd artykułów i zaleceń dotyczących laptopów, zobacz stronę Laptop.
Wstrzymanie i hibernacja
Zobacz główny artykuł: Suspend and hibernate.
Multimedia
Kategoria Multimedia zawiera dodatkowe informacje.
System dźwiękowy
ALSA to wbudowany w jądro system dźwiękowy, który powinien działać po instalacji (wystarczy odciszyć kanały). Serwery dźwięku takie jak PipeWire i PulseAudio mogą oferować dodatkowe funkcje i obsługiwać bardziej złożoną konfigurację audio.
Zobacz Professional audio dla zaawansowanych wymagań audio.
Sieć
Ta sekcja jest ograniczona do najprostszych ustawień sieciowych. Przejdź do Network configuration w celu uzyskania pełnej konfiguracji. Aby uzyskać więcej informacji, zobacz kategorię Category:Network.
Zabezpieczenia DNS
Aby zwiększyć bezpieczeństwo podczas przeglądania stron internetowych, płatności online, łączenia się z usługami SSH i podobnych zadań, rozważ użycie oprogramowania klienckiego DNSSEC, które może zatwierdzać podpisane rekordy DNS oraz DNSCrypt do szyfrowania ruchu DNS.
Konfigurowanie zapory sieciowej
Zapora sieciowa (ang. firewall) może zapewnić dodatkową ochronę sieci w systemie Linux. Chociaż standardowe jądro Arch jest w stanie używać Netfilter oraz iptables, rozwiązanie to nie jest domyślnie włączone. Zdecydowanie zaleca się skonfigurowanie jakiejś formy zapory sieciowej. Zapoznaj się ze stroną Firewalls, aby wyszukać dostępne przewodniki.
Udziały sieciowe
Aby udostępnić pliki między komputerami w sieci, postępuj zgodnie z artykułami dotyczącymi NFS lub SSHFS.
Użyj Samba, aby dołączyć do sieci Windows. Aby skonfigurować urządzenie do korzystania z Active Directory, przeczytaj Active Directory integration.
Zobacz także Category:Network sharing.
Urządzenia wejściowe
Ta sekcja zawiera popularne wskazówki dotyczące konfiguracji urządzeń wejściowych takich jak myszka i klawiatura. Aby uzyskać więcej informacji, zobacz Category:Input devices.
Układy klawiatury
Klawiatury w języku innym niż angielski lub w inny sposób niestandardowe mogą nie działać domyślnie (tak jest z polskim układem klawiatury). Niezbędne kroki w celu skonfigurowania układu klawiszy są różne dla konsoli wirtualnej i Xorg. Skonfigurowanie polskiego układu klawiatury w konsoli zostało opisane w Przewodniku instalacyjnym. Więcej informacji na temat konfiguracji układu klawiatury w Xorg znajdziesz w: Keyboard configuration in Xorg.
Przyciski myszki
Może się okazać, że w bardziej zaawansowanych lub nietypowych myszkach, nie wszystkie przyciski działają prawidłowo. Przydatne instrukcje można znaleźć w All Mouse Buttons Working.
Płytki dotykowe (tzw. touchpady) w laptopach
Wiele laptopów korzysta z urządzeń wskazujących Synaptics lub ALPS zwanych płytkami dotykowymi (ang. touchpads). Niektóre płytki dotykowe używają sterownika wejściowego Synaptics (zob. Touchpad Synaptics).
Urządzenia typu TrackPoint
Zobacz artykuł TrackPoint, aby skonfigurować urządzenie typu TrackPoint.
Optymalizacja
Ta sekcja ma na celu podsumowanie poprawek, narzędzi i dostępnych opcji przydatnych w celu poprawy wydajności systemu i aplikacji.
Benchmarking
Benchmarking to czynność polegająca na mierzeniu wydajności i porównywaniu wyników z wynikami innych systemów z pomocą ujednoliconej procedury.
Zwiększanie wydajności
Artykuł Poprawianie wydajności zawiera podsumowanie informacje dotyczących wydajności systemu Arch Linux.
Dyski SSD
Artykuł Solid state drive zawiera informacje dotyczące dysków półprzewodnikowych (SSD), w tym dotyczące ich konfiguracji celem zwiększenia żywotności.
Usługi systemowe
Ta sekcja dotyczy tzw. demonów (ang. daemons).
Indeksowanie plików i wyszukiwanie
Większość dystrybucji udostępnia polecenie locate, które służy wyszukiwaniu plików w systemie. Arch Linux zapewnia kilka alternatyw, zobacz locate po szczegóły.
Wyszukiwarki desktopowe zapewniają podobne usługi, ale są lepiej zintegrowane z środowiskami graficznymi.
Poczta lokalna
Domyślna konfiguracja podstawowa nie zapewnia synchronizacji poczty. Lista agentów dostarczania poczty dostępna jest w artykule Mail server.
Drukowanie
CUPS to system drukowania open source opracowany przez OpenPrinting for Linux. Zobacz Category:Printers, aby zapoznać się z artykułami dotyczącymi konfiguracji drukarek.
Wygląd
Ta sekcja zawiera informacje o tzw. wodotryskach (ang. eye candy), czyli funkcjach poprawiających wrażenia estetyczne. Aby uzyskać więcej informacji, zobacz Category:Eye candy.
Czcionki
Możesz chcieć zainstalować zestaw czcionek TrueType, ponieważ tylko nieskalowalne czcionki bitmapowe są zawarte w podstawowym systemie Arch. Istnieje kilka ogólnych krojów czcionek zapewniających duże pokrycie Unicode, a nawet kompatybilność metryczną z czcionkami z innych systemów operacyjnych.
Więcej informacji na ten temat można znaleźć w artykułach Fonts i Font configuration.
Jeśli spędzasz dużo czasu w wierszu poleceń (tj. bez uruchamiania serwera X), możesz zmienić czcionkę używaną w konsoli, aby zwiększyć czytelność tekstu. Zobacz stronę Linux console#Fonts.
Motywy GTK i Qt
Duża część aplikacji z interfejsem graficznym dla systemów Linux oparta jest na zestawach narzędzi GTK lub Qt. Zapoznaj się z artykułem Uniform look for Qt and GTK applications, aby znaleźć sposoby na poprawę wyglądu zainstalowanych programów i dostosowanie ich do własnych upodobań.
Ulepszenia konsoli
Ta sekcja dotyczy niewielkich modyfikacji, które ułatwiają korzystanie z konsoli. Aby uzyskać więcej informacji, zobacz Category:Command-line shells.
Ulepszenia auto-uzupełniania
Zaleca się prawidłowe skonfigurowanie rozszerzonego auto-uzupełniania od razu, zgodnie z instrukcjami w artykule wybranej powłoki.
Aliasy
Aliasowanie polecenia lub jego grupy to sposób na zaoszczędzenie czasu podczas korzystania z konsoli. Jest to szczególnie pomocne w przypadku powtarzających się zadań, które nie wymagają znaczącej zmiany parametrów. Typowe aliasy oszczędzające czas można znaleźć w Bash#Aliases. Można je łatwo przenosić również do zsh.
Alternatywne powłoki
Bash to powłoka instalowana domyślnie w systemie Arch. Nośnik instalacyjny używa jednak zsh z pakietem dodatkowym grml-zsh-config. Zobacz Command-line shell#List of shells, aby uzyskać więcej powłok.
Dodatki Bash
Lista różnych ustawień Bash, w tym ustawień autouzupełniania, wyszukiwania historii i makr Readline, jest dostępna w Bash#Tips and tricks.
Kolorowy tekst w konsoli
Zapoznaj się z działem Color output in console.
Pliki skompresowane i archiwa
Pliki skompresowane lub archiwa są często spotykane w systemie GNU/Linux. Tar jest jednym z najczęściej używanych narzędzi do archiwizacji, a użytkownicy powinni zapoznać się z jego składnią (pakiety Arch Linux, na przykład, są po prostu skompresowanymi - za pomocą zstd - tarballami). Zobacz Bash/Functions any uzyskać dodatkowe informacje.
Monit konsoli
Monit konsoli (PS1) można w dużym stopniu dostosować. Zobacz Bash/Prompt customization lub Zsh#Prompts, jeśli używasz odpowiednio Bash lub Zsh.
Emacs shell
Emacs jest znany z oferowania opcji wykraczających poza zwykłą edycję tekstu, jedną z nich jest zastąpienie powłoki wiersza poleceń. Skorzystaj z Emacs#Colored output issues, aby uzyskać pomoc w naprawieniu kolorów w Emacs, w związku z włączeniem kolorowych znaków w konsoli.
Obsługa myszy
Używanie myszy w konsoli np. do kopiowania i wklejania tekstu, może okazać się wygodniejsze niż tradycyjny tryb kopiowania w ekranie GNU. Szczegółowe instrukcje znajdują się w General purpose mouse.
Zarządzanie sesją
Używając multiplekserów terminali, takich jak tmux lub GNU Screen, programy można uruchamiać w sesjach składających się z kart i paneli, które można dowolnie odłączać, więc gdy użytkownik zakończy emulator terminala, zakończy serwer X lub wyloguje się, programy powiązane z sesją będą działały w tle, dopóki serwer terminali multiplekserów będzie aktywny. Interakcja z programami wymaga przelogowania.