Parted (Türkçe)

Çeviri Durumu: Bu makale, Parted makalesinin çevirisidir. Son çeviri tarihi (yıl-ay-gün şeklinde): 2024-01-01. Eğer makalenin İngilizce sürümünde değişiklik yapılmış ise çevirinin senkronize edilmesine yardımcı olabilirsiniz. Çevirmenliğe dair bilgi edinmek için Telegram grubumuzu ziyaret edebilirsiniz. Çevrilmiş tüm makelelere buradan erişebilirsiniz.

GNU Parted bölümleme tablolarının oluşturulması ve değiştirilmesini sağlayan bir programdır. GParted ise parted için grafiksel bir arayüzdür.

Kurulum

Aşağıdaki paketlerden birini kurun:

parted – yalnızca komut satırı.
gparted – parted için grafiksel ön uç.

Not: xorg-xhost bağımlılığı GParted'ı Wayland altında çalıştırmak için gereklidir. [1]

Kullanım

Parted iki moda sahiptir: komut satırı ve interaktif. Parted her zaman şu komutla başlatılmalıdır:

# parted device

device burada /dev/sda, /dev/nvme0n1, /dev/mmcblk0 gibi bir blok aygıtı ismidir. Eğer device argümanı belirtilmez ise, parted hangi aygıtı istediğinizi tahmin etmeyi dener.

Komut satırı modu

Komut satırı modunda, yukarıda verilen komutun ardına bir veya daha fazla parted komutu yerleştirilir. Örneğin:

# parted /dev/sda mklabel gpt mkpart P1 ext3 1MiB 8MiB

Not: Seçenekler (--help gibi) sadece komut satırı modunda belirtilebilir.

İnteraktif mod

İnteraktif mod, otomatik olarak bütün komutları başta belirtilen aygıta uygulayarak işimizi kolaylaştırır ve bizi gereksiz tekrardan kurtarır.

Bir cihazda interaktif çalışmaya başlamak için, aşağıdaki komutu çalıştırın:

# parted /dev/sdx

Fark edeceksiniz ki komut satırı istemi bir kareden (#), (parted)'a dönmüştür; bu da demek oluyor ki bu yeni istem aşağıda verilen örnekleri çalıştırırken yeniden yazılacak bir komut değildir.

Mevcut bütün komutların bir listesini görmek için:

(parted) help

İşiniz bittiğinde, veya başka bir cihaza geçmek istediğinizde, şu komut ile parted'dan çıkabilirsiniz:

(parted) quit

Çıktıktan sonra, komut satırı istemi tekrar eski haline (#) dönecektir.

Bir komuta parametre verilmezse, parted sizden isteyecektir. Örneğin:

(parted) mklabel
New disk label type? gpt

Yuvarlama

Birçok bölümleme sistemi karmaşık kısıtlamalara sahip olduğundan, Parted istediğinizden biraz farklı bir sonuç verebilir. (Örneğin, bir bölümü 10.4Mb'de olmak yerine 10.352Mb'de başlatır) Eğer hesaplanan değerler istenilenden çok sapmışsa Parted doğrulama isteyecektir. Eğer ne istediğinizden eminseniz veya Parted'ın tam olarak ne yaptığından emin olmak istiyorsanız bölümlerin bitiş noktalarını sektör halinde ("s" ekiyle) belirtebilirsiniz ve "unit s" komutuyla bitiş noktalarının sektör halinde gösterilmesini sağlayabilirsiniz.

parted-2.4'den itibaren, başlangıç ya da bitiş noktaları "MiB", "GiB", "TiB" gibi IEC binary birimleriyle belirtildiğinde parted bu değerleri byte'a ("B") çevirerek alır. Bu kayda değer bir sapmaya neden olmaz; buna karşılık "4GB" de başlaması istenilen bir bölüm, o noktadan öncesine ya da sonrasına 500MB'e kadar sapabilmektedir. Sonuç olarak, bölüm oluştururken byte ("B"), sektör ("s") veya "MiB" gibi IEC binary birimleri kullanılmalıdır, ve "MB", "GB" gibi birimler kullanılmamalıdır.

Bölümlendirme

Yeni bölümleme tablosu oluşturma

Uyarı: Üzerinde veri olan bir diskte yeni bir bölümleme tablosu oluşturmak disteki bütün verinin silinmesine sebep olur. Bunu yapmak istediğinizden emin olun.

İpucu:

Bölümlendirme öncesi NVMe ve Advanced Format sürücülerinizin optimum mantıksal sektör boyutunu kullandığına emin olun.
SSD bölümlendirme öncesi SSD bellek hücresi temizliği yapmayı göz önünde bulundurun.

Daha önceden bölümlendirilmemiş bir diski bölümlemek istediğinizde veya diskin bölümleme tipini değiştirmek istediğinizde yeni bir bölümleme tablosu oluşturmanız gerekir. Ayrıca disk bölümleme tablosunu yeniden oluşturmak bölüm düzeninin en baştan yeniden yapılması istenildiğinde de kolaylık sağlar.

Yeni bölümleme tablosunun oluşturulacağı aygıtı açın:

# parted /dev/sdx

Sonra GUID Bölümleme Tablosu oluşturmak için aşağıdaki komutu kullanın:

(parted) mklabel gpt

Bunun yerine Master Boot Record/MS-DOS bölümleme tablosu kullanmak isterseniz aşağıdaki komutu kullanın:

(parted) mklabel msdos

Bölüm düzenleri

Aygıtların kaç bölüme ayrılacağını, bu bölümlerin boyutunu ve bölümlerin kurulu sistemde hangi dizine (mount point'e) bağlanacağına karar verebilirsiniz. Zorunlu olan bölümler için Bölüm düzenleri'ne bakın.

Aşağıdaki komut bölüm oluşturmak için kullanılacaktır:

(parted) mkpart part-type-or-part-label fs-type start end

part-type-or-part-label bölümleme tablosunun türüne bağlı olarak farklı algılanır:
- MBR düzeni: part-type yani bölüm türü olarak alınır, bu da primary, extended veya logical'den herhangi biri olabilir.
- GPT düzeni: part-label yani bölüm etiketi olarak alınır, bu da bölümün PARTLABEL niteliğini ayarlar. Eğer bir bölüm etiketi oluşturmak istemiyorsanız tırnak içinde boş dizgi ("") yazabilirsiniz.
  Not: İnternetteki birçok öğretici video, GPT düzeni için bile olsa mkpart primary ile başlayan komutlar kullanıyor. Bu yanlış bir uygulamadır ve bölüme etiketi olarak "primary" ayarlamanıza sebep olur.
fs-type yani dosya sistemi türü, help mkpart ile listesini alabildiğiniz bölümlerden birini alır. Bu listeden kullanacağınız dosya sistemine en yakın olanı seçin. Bu ayar yalnızca bir belirteç görevi görür. mkpart komutu gerçekten dosya sistemini oluşturmayacaktır, fs-type parametresi yalnızca parted tarafından GPT bölümler için bölüm türü GUID'inin, ve MBR bölümlerde bölüm türü ID'sinin ayarlanmasını sağlar.
İpucu: parted linux dosya sistemi biçimlerinin hepsini aynı "Linux filesystem" bölüm türü (GUID 0FC63DAF-8483-4772-8E79-3D69D8477DE4 veya ID 0x83) olarak kaydeder, yani ext4 biçimli bir bölüm için, örneğin, ext2 kullanılmasında hiçbir sakınca yoktur.
start aygıtın başlangıcından, oluşturulacak bölümün başına olan mesafedir. Bir sayı ardında birimden oluşur, örneğin 1MiB bölümün 1 MiB noktasında başlayacağı anlamına gelir.
end aygıtın başlangıcından (bölümün değil), oluşturulacak bölümün sonuna olan mesafedir. start ile aynı sözdizimine sahiptir. Örneğin 100% bölümü cihazın sonunda bitir anlamına gelir (yani kalan bütün alanı kullan).

İpucu:

MBR ve GPT arasında geçişe izin vermek için MBR düzenindeki bir diskte diskin başlangıcında en az 33 tane 512-byte'lık sektör (16.5 KiB) boşluk bıraklılması önerilir.
Aygıtta kullanılmayacak boşluk bırakmak istemiyorsanız, her bölümün diğerinin bittiği yerde başladığından emin olun.

Not: parted şu şekilde bir uyarı verebilir:

Warning: The resulting partition is not properly aligned for best performance.
Ignore/Cancel?

Bu durumda, Bölüm hizasını okuyun ve #Hizalama'yı takip ederek düzeltin.

Aşağıdaki komut /boot dizinini taşayacak bölümü önyüklenebilir olarak işaretlemeye yarar:

(parted) set partition boot on

partition işaretlenecek bölümün numarasıdır (print komutunun çıktısından bakabilirsiniz).
esp GPT düzeninde boot ile aynıdır. [2]

UEFI/GPT örnekleri

Her şartta, önyüklenebilir bir EFI sistem bölümü zorunludur.

Eğer yeni bir EFI sistem bölümü oluşturuyorsanız, aşağıdaki komutu kullanın (tavsiye edilen boyut en az 300 MiB'dır):

(parted) mkpart "EFI system partition" fat32 1MiB 301MiB
(parted) set 1 esp on

Bölüm düzeninin kalanı tamamen size kalır. Örneğin kalan alanın %100'ünü kullanan bir diğer bölüm için:

(parted) mkpart "my partition label" ext4 301MiB 100%

/ (20 GiB) ve /home (kalan alan) dizinleri ayrı bölümlerde tutmak isterseniz:

(parted) mkpart "root partition" ext4 301MiB 20.5GiB
(parted) mkpart "home partition" ext4 20.5GiB 100%

Ve ayrı ayrı / (20 GiB), swap (4 GiB), and /home (kalan alan) bölümleri isterseniz:

(parted) mkpart "root partition" ext4 301MiB 20.5GiB
(parted) mkpart "swap partition" linux-swap 20.5GiB 24.5GiB
(parted) mkpart "home partition" ext4 24.5GiB 100%

BIOS/MBR örnekleri

Bütün disk alanını kullanan tek bir birincil bölüm isterseniz aşağıdaki komutu kullanın:

(parted) mkpart primary ext4 1MiB 100%
(parted) set 1 boot on

Aşağıdaki örnekte, 20 GiB'lik / bölümü, ardından kalan bütün alanı kullanan bir /home bölümü oluşturulur:

(parted) mkpart primary ext4 1MiB 20GiB
(parted) set 1 boot on
(parted) mkpart primary ext4 20GiB 100%

Son olarak aşağıdaki örnekte, ayrı ayrı /boot (100 MiB), / (20 GiB), swap (4 GiB) ve /home (kalan alan) bölümleri oluşturur:

(parted) mkpart primary ext3 1MiB 100MiB
(parted) set 1 boot on
(parted) mkpart primary ext3 100MiB 20GiB
(parted) mkpart primary linux-swap 20GiB 24GiB
(parted) mkpart primary ext3 24GiB 100%

Bölüm boyutlarının değiştirilmesi

Uyarı: ext2/3/4 bölümlerinin boyutları değiştirilirken bağlı olmamalıdır ve kullanılmıyor olmalıdır. Çalışan bir İŞ'nin kök dosya sisteminini düzenlemek zor ve tehlikelidir; bunun yerine live media veya bir kurtarma sistemi kullanın.

Not:

parted ile yalnızca bölüm sonları hareket ettirilebilir.
parted v3.2 itibariyle resizepart #İnteraktif mod kullanımı gerektirebilir.[3]
Bu yönergeler ext2, ext3, ext4 veya btrfs dosya sistemlerine ait bölümler için geçerlidir.

Bir bölümü büyütüyorsanız önce bölümü sonra dosya sisteminin boyutunu değiştirmeniz gerekir. Ancak küçültüyorsanız veri kaybını önlemek için önce dosya sistemini ondan sonra bölümün boyutunu değiştirmeniz gerekir.

Bölümlerin büyütülmesi

Bir bölümü büyütmek için (parted interaktif modda):

(parted) resizepart number end

number burada büyütülecek bölümün numarasıdır ve end bölümün biteceği yeni bitiş noktasıdır (Önceki boyutundan büyük olması gerekir).

Bundan sonra, (ext2/3/4) dosya sisteminin boyutunu değiştirmek için (Eğer size girilmez ise bölümün boyutunu kullanılır):

# resize2fs /dev/sdaX size

Veya Btrfs dosya sistemini büyütmek için:

# btrfs filesystem resize size /path/to/mount/point

/path/to/mount/point burada büyütülen bölümün bağlama noktasıdır. size ise dosya sisteminin yeni boyutu (16G) veya yeni boyutun önceki boyutuyla olan farkıdır (+1G). max kullanarak da bölümde kalan bütün alanı kullanabilirsiniz.

Bölümlerin küçültülmesi

Bölüm üzerindeki ext2/3/4 dosya sistemini küçültmek için:

# resize2fs /dev/sdaX size

Not: parted'dan farklı olarak, resize2fs(8) K, M, G and T harflerini KiB, MiB, GiB ve TiB anlamında kullanır. e2fsprogs dokümentasyonunda kibibyte, mebibyte, gibibyte ve tebibyte'ı, yanlış olarak, "ikinin kuvveti olan kilobyte, megabyte, gigabyte, terabyte" olarak verildiğine dikkat edin.

Btrfs dosya sistemini küçültmek için:

# btrfs filesystem resize size /path/to/mount/point

/path/to/mount/point burada küçültülecek bölümün bağlama noktasıdır ve size da bölümün yeni boyutudur.

Bundan sonra bölümü küçültmek için (parted interaktif modunda):

(parted) resizepart number end

number burada küçültülecek bölümün numarasıdır ve end de bölümün yeni sonudur (bu da önceki sondan daha önce olmalıdır).

Bittiğinde, util-linux'dan resizepart komutunu kullanarak çekirdeğe yeni boyutu bildirin:

# resizepart device number size

device burada bölümü taşayan aygıt, number bölümün sayısı ve size da bölümün 512-byte sektörler halinde yeni boyutudur.

Uyarılar

rm, mklabel, mkpart gibi doğuştan tehlikeli komutlar dışında tehlikeli olabilecek herhangi bir şey yapılmadan önce Parted sizi uyaracaktır.

Hizalama

Uyarı: parted yalnızca bölüm başlangıçlarını hizalar, boyutu hizalamaz. Bu dm-crypt/LUKS için yeterli değildir, bakınız: Advanced Format (Türkçe)#Bölüm hizası.

Bir bölüm oluşturulurken parted hatalı hizalamayı uyarabilir ancak doğrusunu size söylemez. Örneğin:

(parted) mkpart primary fat16 0 32M
Warning: The resulting partition is not properly aligned for best performance.
Ignore/Cancel?

Bu uyarı bölümün başlangıcının hizalanmadığı anlamına gelir. "Ignore" diyerek devam edin ve "print" ile bölüm tablosunu yazdırın. Bölümün nerede başladığını görün ve hata ortadan kalkana kadar bu bölümün başını 2'nin katlarına yuvarlayarak yeniden oluşturun. Örnek olarak, 512 byte sektörlere ait bir flaş bellekte, Parted bölümlerin 2048'in katı olan sektörlerde başlamasını isteyecektir, bu da 1 MiB hizalama anlamına gelir.

parted'ın sizin için doğru hizalamayı hesaplamasını denemesini istiyorsanız, başlangıç noktasını sabit bir değer yerine 0% olarak girin. Örneğin bir büyük ext4 bölümü için:

(parted) mkpart primary ext4 0% 100%

Tavsiyeler

Hizalamayı kontrol etme

Uyarı: parted yalnızca bölüm başlangıçlarını hizalar, boyutu hizalamaz. Bu dm-crypt/LUKS için yeterli değildir, bakınız: Advanced Format (Türkçe)#Bölüm hizası.

Önceden bölümlendirilmiş bir diskte parted\'ı bölümün hizasının doğru olup olmadığını kontrol etmek için kullanabilirsiniz. Örneğin /dev/sda üzerindeki 1. bölümü doğrulamak için:

# parted /dev/sda
(parted) align-check optimal 1
1 aligned

Ayrıca bakınız